-
-
Les liens entre les carthographies arméniennes et russes au XVIIème siècle
1966-II.pp.155-164 - page.158
Խաչատրյան, Մ. Մ. Հայ և ռուս քարտեզագրության կապերը XVII դարում 
PAGE.0 ADIC(cartographie) – p.155 – p.156 – p.157 – p.158 – p.159 – p.160 – p.161 – p.162 – p.163 – p.164
-
Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ -
ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ և ֆ ։
А Б В Г Д Е Ё Ж З И Й К Л М Н О П Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я І Ї Ў
а б в г д е ё ж з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я і ї ў
-
Ամստերդամից А 1 / / ղարի երկրորդ կեսերին Ոսկան Երևանցու տպարանը Մարսել տեղա-
փոխվելուց Հետո Մաթևոս Վանանգեցին 1685 թ. նույն Ամստերդամում Հիմնեց Հայկական նոր
ոպա բան, Հ րավիրելով Թովմա Նուրիջան յանին և նրա եղբորորդի Վակասին:
քԼուկաս Նուրի յա Լ*
քան - Վան ան դ ե ց ին Հետագայում դաոնալով տպարանի միակ տնօրենր, չկարողացավ ծածկել անց՛
յալի կուտակված ծախսերր. 1(17 թ. վաճառքի Հանվեց տպարանի գոլյքր և դրանով ավարտվեր
Ամստերդամի Հայկական տպարանի պ ա տմ ո ւթ յ ո ւն ր ւ
ԱՀա այդ տպարանում 1695 թ. լո՛յս տեսավ Հայերեն աոաջին տպագիր. քարտեղր՝ Համա-
տարած ԱշխարՀա ցոէ յ ց ր , գործին «վարժ է Հմուտ լատինական լեզվին և բազմակողմանի փ իլ ի -
րո փա յակահ կրթություն ստացած ՔԼուկաս Վանանդհցոլ կա տարմամբ»! Վանանդեցոլ աշխա-
տությունների բովանդակությունը և նրա Հոոմում ուսանեք ու փաստը թույլ են տալիս ենթադրել,
որ նա քա ջա տեղյակ Հր ք ա ր տ ե գ ա գ ի տ ա կ ան մասնագիտությանըг Հա ( ւոն ի Է , որ Վիստոն եղ-
բայրները Խորենացա թարգմանության Համար անմիջական աջակցություն են ստացել լեգվագհտ
Հակաս ի ց, որ Վանանգեցին անձնական ծանոթ ու թ ւուն ե նամակագրություն ուներ մաթեմատիկոս
ու փիլիսոփա Լեյբնիցի Հետ. նրան Հղած Վանանգե ցու նամակներից այժմ Հայտնի Հ դարձեր
որ ցանկություն Հ եղել Ամստերդամի Հայկական տպարանը տեղափոխել Հայաստան, նրա Գող-
թան գավաոը 1 3 : Պե տք Հ ենթադրեի որ այդ նամակագրության միջոցով կէւնսուքտացիաներ եԱ
ստացվել նաև մաթեմատիկական ք ար տե գա գ ր ու թ լ ան վերաբերող խնդիրների աոթիվւ Համա-
տարած Աշխարհացույց բար տեղը կազմող ՛Հակաս Վանանգեցին բ Րէ գ մա կ ողմանի զարգացած
մարդ Էր. բացի լատիներենից, ինչպես վկա յում Է դե րմ ստնա ց ի Հայագետ Շ բոգերը է аՎանանգե֊֊
է}ին լավ գիտեր և զանագան արևելյան լեզուներ» 1
համատարած Աշխար Հացու յ ց ի Հեղինակը օգտագործել Է աոկա ա տլա սներն ու քարտեզ-
ները և մինչ այգ կա տարված աշխ ա րՀ ա գ րա կան բոլոր Հայտնագործությունների ու ճանապար-
հէ։ ր գութ յունն եր ի տվյալներր. սակայն այն քարտեգներր, որ կազմվել Հին ճ\I գարի վերջերին ,
Հոլանդացիները Հրա տա րա կում Հին նաև XVII դարում՝ առանց ուղղումների և լրացումների, թ հ 1ի
դրանք փաստորեն կորցրել Հին իրենց թ ա րմ ու թ յո ւն ր г Քարտեղագե տ Ն. Բ իկովսկին վկայում Հ
որ էէ Հոլանդիա յի քարտեզագրական գպրոցր ավելի շուտ գեղարվեստական մի դպրոց Հր, քան-
գիտական Հիմունքներ տարածող օջախ, նրանց վիմագրողները փաստոր են ռե ղարվեստական նկա-
րիչներ Հին, որոնց քարտեզագրական արտադրանքները գիտական գծագրերի փոխարեն զեղար
վես տա կան նկարներ Հին: ...Այգ շրջանի քարտեզները պատրաստում Հին գլխագրերով ու զար֊
էլ անկարներով, գեղեցիկ շրջանակներով և տարրեր գույներով: Չնայած գեղարվեստական ա յ գ ֊
պիսի ձևավորումներին, դրանք գիտական տեսակետից շարունակում Հին կրել միջնադարի
ոզին» 15, Այդ բնոլթագիրր Համապատասխանում Հ իրականության, որովՀետև Հրատարակիչ-
ներն աոաջին Հերթին Հետաքրքրվում Հին իրենց գործունեության առևտրական կողմով։ Քար տե-
ղագրական նոր նյութերի Հավաքում ր և Հների ուղղումը կպահանջեր ժամանակ և զգալի ծախ-
սեր, Հրատարակիչներր կարող Հին արդարացնել ներգրված ծախքերր, եթե միևնույն ատլասր
նույնությամբ վերահրատարակեին մի քանի անգամ։ Այսպես* Օրտելիոլսի ատլասը 1570 թ,
մինչև 1625 թ. Հրատարակվել Հ ավելի քան 20 անգամ, առանց փոփոխության։ Բլավիուսի ատ-
լասը 1631 թ. մինչև 1682 թ. ւույս տեսավ մի քանի անգամ, սակայն առանց ուղղումների ե
/բացումների: Մ երկատորի ա տ լա и ր ք ո ր լուլս Հր տեսեք 1585 թ., անրնգմեջ վեր աՀր ա տա րա կ -
վում Հր մինչև 1633 թ., կակայն առանց որևՀ թարմացման։ Այդ տեսակետից Համատարած Ա շ ֊
խարՀացոլյցր բացառություն Հ, նրա Հրատարակությունը չՀր Հետապնդում առևտրա կան Ь պա֊
տա կներ,
Հայերեն այգ աոաջին տպագիր ԱշխարՀա ցու յցի համ՛ար հիմք են ծառայել քարտեզագրա-
կան բազմաթիվ նյութեր, որոնք ենթարկվել են վերամշակման ու լրացվել, ուղղվել են առավեք
թարմ տվյաքների ու տեղեկությունների հիման վրաւ Համատարած Աշխարհացույցին անհրաժեշա.
աշխ արՀ ագրական ու այք նյութերր, որ Հեգինակր նախօրոք հավաքել Հր տարբեր աղբյուրներից
1С96 թ. վերամշակվել ու հրատարակվել են «Բանալի» խորագիրը կրող հատուկ ձեռնարկում

   
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
-
Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ -
ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ և ֆ ։
А Б В Г Д Е Ё Ж З И Й К Л М Н О П Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я І Ї Ў
а б в г д е ё ж з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я і ї ў
-
PAGE.0 ADIC(cartographie) – p.155 – p.156 – p.157 – p.158 – p.159 – p.160 – p.161 – p.162 – p.163 – p.164
-

-










-