Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ -
ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ և ֆ ։

I	Նկատի ունենալով, որ Թուրքիայի ասիական մասում և հատկապես հայկական նահանգն է. րում, բացի հայերից, ապրում են ն աև թուրք, քուրդ, մասամբ վրացի և այլ ժողովուրդ Ներ, էլա - ոավարությունր ամենախիստ կերպով զգուշացնում Է, որ հավաքածներին չխաոնվեն թուրք, քուրդ կամ վրացի տղաներ։
II	Ահա սուլթան Սոլլեյման Կ անունի/, (1520—1560) այդպիսի ն ախ ազգուշացմ ան ոգով գրված մի հրովարտակ։
III	«Աշեմի օղլանների» մեշ չպետք Է լինեն ոչ գնչու, ոչ թուրք և ոչ Էլ այլ ազգի արարածներ եարբերդից, Գիարբեքիրից ու Մալաթիայից։ Եթե իմ ղուլերի (ծառաների) մեշ, բացի վերոհիշ- 1 աԺՅ> Կ ա մ խնդրանքով, կամ կաշառքով և կամ մի բարձր տեղից դիմելու հետևանքով մի այլ օտարական մտցնեն, ապա ամենազոր աստծո ու նրա 124 հազար մարգարեների անեծքները թող այդ պաշտոնյաների վրա լինեն»։ - (*1)	aa - (*1)
IV	Հրովարտակներից երևում Է նաև, որ մ ան կ ահա վաք ր կատարվում Էր Արևմտյան Հա յաս՛ . •տանի գրեթե բոլոր գավառներում։ Երեխաներ հավաքում Էին անգամ Կամախի, Գյումուշխանեի, j Շապին — Գարահիսարի հանքերում աշխատող հայ և հույն հանքափոր բանվորներից, որոնք ծանրագույն աշխատանք տանելու պատճառով ազատված Էին որոշ ընդհանուր հարկերից, ինչ- ՛պիսիք են «թեքալիֆի ուրֆիե» (հարկեր ըստ սովորության) ավաըիղից ո լ երբեմն Էլ նաև էՒգՒ" և իսպենջ հարկերից։ 2 - (*2)	aa - (*2)
V	Մանկահավաքի ժամանակ պետական պաշտ՛ոնյաների մոտ մեծապես տարածված Էր կաշա- ռակերությունը։ Այդ մասին խոսում Է հիշրեթի 973 ջեմազիել ահիր (1566) թվակիր սուլթա- նական հրովարտակը^։ Մի այլ հրովարտակում ասված Է, որ մանկահավաքի համար ուղարկված պաշտոնյան գյուղերի բնակիչներին կողոպտել Է, յուրաքանչյուր տնից վերցնելով 10 ակչե որ- պես էձիան պայտի փող} (at ПЭ1 pOTaSl ) 4 -' - (*3) - (*4)	aa - (*3) - (*4)
VI	Հրովարտակներից երևում Է նաև, որ մանկահավաքի պաշտոնյաները հալածում ու սարսափ կին տարածում իրենց իրավասությանր հանձնված գավառներում, այն աստիճան, որ հպատակ- ները բողոքում են Pարձրագոլյն Ղռանը։ Այսպես, հիջրեթի 998 թ. (1589) մի հրովարտա- կում դատապարտվում Է ոմն Ահմադ Սոլբաշի անունով պաշտոնակատարը։ Նրան պատասխա- նատվության են կանչում և նրա փոխարեն նշանակում ուրիշին։
VII	Որ մանկահավաքր հանգիստ մթնոլորտում չէր կատարվում, երևում է Թադեոս Սեբաստացու սրտաճմլիկ տողերից և Մաղաքիա Ղերշանցու՝ մանկահավաքր խափանելու նպատակով երկ- րորդ անգամ Կոստանգնուպոլիս կատարած ուղևորությունից
VIII	Մանկահավաքի ժամանակ թուրք պաշտոնյաների դաժանություններն այնքան խիստ էին, որ հայերին կարեկցում էին նույնիսկ հարևան թուրքերը։ Այգ մասին Սեբաստացու Ողբում •ասված է հետևյալը
IX	...Ել զարտասուս ասեմ տղայոց անմեղաց Ցորժամ որոշեցին զնոսա ի ծնողաց• Պաշարեցին զնոսա նման գազանաց Քրիստոնեա այլ ազգի շարժեցին ի լաց՛ - (*5)	aa - (*5)
X	Այս տողերը պարզ կերպով վկայում են, որ մանկահավաքր կատարվում Էր բռնի կերպով։ Հակառակ աղբյուրների ՛ուղղակի ցուցմունքներին, թուրք պատմաբաններից ոմանք ձգտում են ցույց տալ, որ իբր թե մանկահավաքր կատարվում Լր կամավոր սկզբունքներով։ Այսպես, պատ- մարան Տեվագ բեյր դրում Է, <rՍկզբում քահանաների դրդումների հետևանքով դ՛էգոհոլթյուն- ներ Էին լինում քրիստոնյաների մեք, որոնք մտնում կին զինվորական ծառայության, բայց հե- տագայում, երբ իմացվեց, որ զինվորական ծառայության մեջ մ անողները առաջ Էին քաշվում բարձր պաշտոնների և երբ համոզվեցին, որ կառավարությունը ոչ մի տարբերություն չէր
- 1/ I. H. Uzunçarşili , Osmanli devleti teşkilâtindan kapukulu ocaklari, page 20 - 2/ Նույն տեղում, page 977, - 3/ Նույն տեղում, page 94, Նաև pp.101-102. pp.103-104 և այլն։ - 4/ Նույն տեղում, page 101 - 5/ Ն. Ակինյան, նշվ. հոդվածը, "Հանդես ամսօրյա", 1952, page 594

Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ -
ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ և ֆ ։